Tình trạng thiếu giáo viên từ nhiều năm qua luôn là bài toán nan giải và đang ngày càng trở thành một trong những vấn đề nóng nhất của ngành giáo dục. Với hàng trăm nghìn giáo viên còn thiếu mỗi năm, đây không chỉ là nỗi lo của riêng ngành giáo dục mà còn là mối quan tâm lớn của toàn xã hội. Nếu không có những giải pháp căn cơ, lâu dài và quyết liệt, bài toán thiếu giáo viên sẽ còn tiếp tục kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng dạy và học.

Theo thống kê năm học 2021-2022, cả nước có 1.212.684 giáo viên. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu đến 101.745 người và chỉ thừa vỏn vẹn 2.161 người. Dù đã có nhiều nỗ lực trong tuyển dụng, nhưng đến hết năm học 2022-2023, số lượng giáo viên còn thiếu lại tiếp tục tăng lên 118.253 người, tức là tăng thêm 11.308 người so với năm học trước. Những con số này cho thấy thực trạng đáng lo ngại và đặt ra yêu cầu cấp bách về các giải pháp hiệu quả hơn.

Những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên hiện nay:

  1. Thu nhập thấp, chế độ đãi ngộ còn hạn chế:
    Mức lương cơ sở tuy đã tăng lên 1,8 triệu đồng/tháng, nhưng thu nhập thực tế của giáo viên mới vào nghề chỉ dao động từ 4 - 5 triệu đồng/tháng. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên không được hưởng các chế độ như khám sức khỏe định kỳ, thưởng hiệu quả công việc, thưởng Tết,... khiến nghề giáo không còn là lựa chọn hấp dẫn đối với nhiều người trẻ.

  2. Tuyển dụng còn chậm và nhiêu khê:
    Việc tuyển dụng giáo viên vẫn còn qua nhiều tầng nấc, thủ tục rườm rà. Nhiều địa phương không tuyển đủ chỉ tiêu, trong khi đó, số lượng giáo viên nghỉ việc hoặc về hưu lại tăng. Điều này dẫn đến tình trạng "tuyển không đủ - nghỉ ngày càng nhiều" khiến khoảng trống giáo viên ngày càng lớn.

  3. Chỉ tiêu tinh giản biên chế mâu thuẫn với thực tế:
    Dù thiếu giáo viên nghiêm trọng nhưng một số địa phương vẫn phải thực hiện giảm 10% biên chế theo quy định, làm cho việc tuyển dụng gặp khó khăn, không thể đáp ứng nhu cầu thực tế của các trường học.

  4. Áp lực công việc quá lớn:
    Giáo viên hiện nay không chỉ đảm nhận việc giảng dạy mà còn phải thực hiện nhiều nhiệm vụ như hồ sơ sổ sách, phong trào thi đua, họp hành, bồi dưỡng chuyên môn,... trong khi thu nhập lại không tương xứng, dẫn đến tâm lý mệt mỏi, muốn nghỉ việc hoặc chuyển sang ngành nghề khác.

  5. Vấn đề dân chủ trong trường học:
    Ở một số nơi, hiệu trưởng quản lý như "vua con", không thực sự dân chủ, công bằng, gây tâm lý ức chế cho giáo viên. Ngược lại, cũng có trường hợp giáo viên vi phạm đạo đức nghề nghiệp làm ảnh hưởng hình ảnh toàn ngành.

  6. Giáo viên mất dần quyền chủ động chuyên môn:
    Việc áp dụng các chỉ tiêu thi đua, tỷ lệ lên lớp, tỷ lệ học sinh giỏi,... khiến giáo viên không được quyền chấm điểm thật, đánh giá thật học sinh. Việc này tạo áp lực tâm lý, làm giáo viên cảm thấy bị ràng buộc, mất tự do nghề nghiệp.

  7. Trách nhiệm nặng nề, đôi khi phi lý:
    Mọi vi phạm của học sinh đều dễ dàng được quy trách nhiệm cho giáo viên: học sinh nghỉ học, không đóng quỹ, học yếu... đều được xem là lỗi của giáo viên chủ nhiệm, khiến giáo viên chịu quá nhiều áp lực ngoài sư phạm.

Giải pháp khắc phục tình trạng thiếu giáo viên:

  1. Đẩy mạnh sáp nhập đơn vị hành chính và cơ sở giáo dục:
    Việc sáp nhập huyện, xã giúp tinh giản bộ máy hành chính, từ đó giảm đầu mối trường học, giúp cân đối lại biên chế giáo viên một cách hợp lý. Cần tiếp tục thành lập các trường liên cấp, sáp nhập những trường có quy mô nhỏ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Cải thiện lương, thu nhập và chính sách đãi ngộ:
    Giáo viên cần được xếp lương công bằng theo vị trí việc làm, được chi trả đầy đủ các khoản phụ cấp, chế độ ưu đãi, hỗ trợ đời sống để yên tâm công tác. Có như vậy, nghề giáo mới trở nên hấp dẫn hơn với sinh viên sư phạm và giúp giữ chân giáo viên giỏi.

  3. Trao quyền tự chủ tuyển dụng cho cơ sở giáo dục:
    Thay vì qua nhiều khâu xét duyệt, nên trao quyền tuyển dụng trực tiếp cho các trường học, giúp giải quyết kịp thời tình trạng thiếu giáo viên. Nếu hiệu trưởng không hoàn thành nhiệm vụ tuyển dụng, có thể xem xét điều chuyển hoặc thay thế để nâng cao trách nhiệm quản lý.

  4. Điều chỉnh hợp lý định mức tiết dạy:
    Giáo viên trung học cơ sở và trung học phổ thông nên được điều chỉnh tăng nhẹ tiết dạy (từ 19 - 20 tiết và từ 17 - 20 tiết/tuần), nhằm tận dụng tối đa đội ngũ hiện có mà vẫn đảm bảo chất lượng giảng dạy. Tuy nhiên, việc tăng tiết cần đi kèm với việc tăng thu nhập.

  5. Khuyến khích và mở rộng hệ thống trường ngoài công lập:
    Phát triển trường ngoài công lập không chỉ giảm áp lực cho trường công mà còn tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục.

  6. Ứng dụng công nghệ để giảm tải công việc hành chính:
    Tăng cường sử dụng phần mềm quản lý giáo dục, số hóa hồ sơ, đánh giá học sinh online,... nhằm giảm bớt gánh nặng hồ sơ sổ sách cho giáo viên.

Nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, có thể không giải quyết ngay lập tức bài toán thiếu giáo viên, nhưng chắc chắn sẽ tạo nền tảng vững chắc để cải thiện chất lượng và hiệu quả giáo dục trong những năm tới.